Most Długi (Hanzabrücke)

* * *

Na potrzeby opracowania tematu historii Mostu Długiego (Hanzabrücke) wykorzystałem materiały zawarte w Zeszytach Szczecińskich - Zeszyt 6 opracowanego przez pana Ryszarda Kotlę. Tytuł zeszytu Lange Brücke, Hansa Brücke, Most Długi - Historia Szczecińskich Mostów. Wydawca "Publisher's" z 2002 roku.
Materiały również z opracowań technicznych, inwentaryzacji mostu na potrzeby remontów bieżących i kapitalnych z lat 60, 70, 80 i 90 XX wieku opracowywanych przez inżynierów mostowców. Materiały znajdują się w archiwum Zarządu Dróg i Transportu Miejskiego. Część zdjęć z portalu Sedina.

Most Długi przedstawiany na sztychach Brauna i Hogenberga z 1589 roku może posłużyć do otworzenia historii mostów znajdujących się na przeprawie przez mokradła Odry w kierunku Dąbia tzw. "Kamiennej Grobli".

Wzmianka o Kamiennej Grobli pochodzi z 1299 roku stanowiła nieodłączny element przepraw mostowych przez rozlewiska Odry ( Parnicy, Małej Regalicy i Regalicy ) oraz na rzece Płoni aż do Dąbia. Długość Kamiennej Grobli wynosiła 7,5 km i ponad 11 metrów szerokości. Kamienna Grobla łącząca Szczecin z Dąbiem była modernizowana w 1731 roku. W 1731 roku również przebudowano Most Długi. Został on znacznie poszerzony.

Na trasie grobli był drewniany Most Długi o długości 125 metrów, drewniany Most Parnicki o długości 109 metrów, dziś nie istniejący Most na Małej Regalicy o długości 37,66 metra oraz Most Cłowy na Wielkiej Regalicy o długości 207,46 metra. Przy moście Cłowym stała Komora Celna po stronie zachodniej.

W ciągu trasy Grobli oprócz wymienionych mostów znajdowało się 19 obiektów mostowych kamiennych. Grobla była oczkiem w głowie miasta. Była ona intensywnie eksploatowana, gdyż stanowiła jedyne połączenie miasta z zachodnim i południowym Pomorzem. Na cele naprawy Grobli pobierane było cło grobelne. Jednak to nie wystarczało na remonty i w związku z tym ustanowiono podatek grobelny.

Pierwsza wzmianka o nim pochodzi z 1283 roku. Nazwano go długim ponieważ jego długość wynosiła 125 metrów. Po zbudowaniu mostu podjęto prace, które miały na celu osuszenie mokradeł Międzyodrza w kierunku Dąbia. Budowa Mostu Długiego związana była z kupnem przez miasto wyspy Łasztowni (Lastadie).

Jego budowa sprzyjała rozwojowi portu szczecińskiego po obu stronach Odry jak i samego miasta. Miasto potrzebowało coraz więcej terenów pod swój rozwój. Most Długi (Lange Brücke i Hansa Brücke) znajduje się niemal w tym samym miejscu co przed wiekami.

Most Długi poważną przebudowę przeszedł w 1820 roku, kiedy jako ciągle drewniany, otrzymał środkowe przęsło podnoszone z dwoma klapami co pozwalało na wprowadzanie do rozbudowującego się portu nawet duże jednostki. Długość mostu wynosiła 105 metrów, a szerokość 6,6 metra. Dodatkowo wybudowano dwa przejścia dla pieszych po 2,4 metra każdy. Wysokość w świetle nad lustrem wody wynosiła 3,3 metra, a szerokość 11,2 metra.

Do końca XIX wieku Most Długi, wielokrotnie przebudowywany, był konstrukcji drewnianej okazał się za ciasny i przestarzały. W związku z tym 30 pażdziernkia 1900 roku rozpoczęto budowę nowego mostu o konstrukcji stalowej.

Budowniczym mostu była znana szczecińska firma wykonująca konstrukcje stalowe "Gollnow & Sohn" oraz inne specjalistyczne firmy jak: Ph. Holzmann & Cie z Frankfurtu, Beuchelt & Co z Zielonej Góry, Nagel & Kaemp z Hamburga czy Siemens & Halske z Berlina.

Przyczółek od strony miasta przesunięto w kierunku południowym, a od strony Łasztowni pozostał w tym samym miejscu. Klapy nowego mostu podnoszono i opuszczano w około 20 sekund. Tłoki pomp napędzane były silnikami elektrycznymi o mocy 27 KM po dwa dla każdej z klap mostu. Na moście ułożono również tory tramwajowe. Wtedy też przepuszczono po moście tramwaj (linia nr 1) w stronę Dąbia. Przejeżdżał on siłą rozpędu. Dopiero w 1929 roku założono na moście trakcję. Przy krawężnikach po obu stronach umieszczono kanały, w których ułożono kable elektryczne zasilające Łasztownię i Port Wolnocłowy w energię elektryczną. Pod chodnikami dla pieszych z jednej strony ułożono rurociąg gazowy, a z drugiej rurociąg wodny. W 1903 roku 8 maja oddano do użytku zwodzony most żelbetowy (Hansa Brücke). Koszt budowy mostu wyniósł 1.238.000 marek.

Więcej jako uzupełnienie tematu z “Revue Generale” tygodnik przemysłu francuskiego i zagranicznego z 1905 roku na portalu sedina

Most Hanzy służył miastu do końca II wojny światowej. Mógł ulec zniszczeniom podczas bombardowań a zwłaszcza w sierpniu 1944 roku. Jednak ze względu na dostęp przez niego do portu wolnocłowego był naprawiany. Pierwsze mosty zostały wysadzone 18 marca 1945 roku, a następne 28 marca i 6 kwietnia. Most długi wysadzono 20 kwietnia 1945 roku w południe. Wysadziły go opuszczające miasto wojska wermachtu.

* * *

28 kwietnia 1945 roku przy pierwszym rekonesansie Starego Miasta Prezydent Szczecina Piotr Zaremba zatrzymał się przy ruinach Mostu Długiego. Kompletnie zniszczony most nie nadawał się do użytku. Wg relacji Piotra Zaremby niemcy wysadzili 16 mostów na rzekach i kilkanaście wiaduktów w Szczecinie między innymi wiadukt na ulicy Lubeckiego i Mickiewicza.

3 lipca 1945 roku na zatopionej konstrukcji Mostu Długiego saperzy radzieccy oparli prowizoryczny most o nośności 16 ton. Dojazd do mostu strzegły uzbrojone posterunki radzieckie nie pozwalające przejść przez most na Łasztownię. Sytuacja ta trwała do roku 1955 pomimo, że na prowizorycznej kładce 19 września 1947 roku odbyła się uroczystość przekazania portu szczecińskiego władzom polskim przez radziecką Wojenną Komendanturę Portu. Rosjanie zawiadywali portem na Łasztowni oraz terenami wzdłuż ulicy Gdańskiej aż do wysadzonych mostów na Regalicy i Małej Regalicy. Dostęp do tego obszaru możliwy był po uzyskaniu specjalnej przepustki.

* * *

Historia budowy mostu Długiego im. Sobieskiego

Most Długi ( Hanzabrücke ) do 1945 roku był konstrukcją 3 przęsłową. Most Długi został odbudowany po II wojnie światowej w osi zniszczonego w czasie wojny obiektu w roku 1955/57. Projektantem mostu był inż. Henryk Żółtowski. Odbudowę podpór wykonało Przedsiębiorstwo Robót Kolejowych nr 15 z Warszawy, natomiast montaż konstrukcji stalowej wykonał "Mostostal" Poznań oddział w Szczecinie. Projekt techniczny opracowało Biuro Projektów Budownictwa Komunalnego z Gdańska, oprócz przęsła zwodzonego i mechanizmów zwodzenia, na które projekt wykonała Politechnika Gdańska.

27 grudnia 1957 roku o godzinie 18:30 odbył się przejazd próbny "ósemki" po nowo wybudowanym moście Długim. Przejazd tramwaju nastąpił torem od strony starego mostu bayleyowskiego znajdującego się na przeciw Poczty Polskiej przy ulicy Dworcowej. Próba wypadła pomyślnie. Próba drugiego toru odbyła się dnia następnego.

Oficjalne oddanie obiektu do eksploatacji przewidziano na 5 stycznia 1958 roku, ale nastąpiło to, dopiero 11 stycznia 1958 roku o godzinie 14. W uroczystości otwarcia obiektu wzięli udział przedstawicie miasta, jak też mieszkańcy, czy przebywająca w mieście delegacja z Rostoku. Regularne kursy odbywały się od 12 stycznia 1958 roku.

Nadmierna eksploatacja mostu (duży ruch samochodowy i tramwajowy) główny wjazd i wyjazd z miasta spowodował nadmierne wyeksploatowanie urządzeń regulujących stały się przyczyną klawiszowania klap przęsła, a to z kolei powodowało uszkodzenia szyn tramwajowych i stalowej płyty jezdni. W celu zlikwidowania ugięć zamontowano dodatkowo 4 urządzenia regulująco-usztywniające pod dźwigarami blachownicowymi na styku klap przęsła, a rygle przy przewagach usztywniono na stałe. Od tego momentu nie ma możliwości podnoszenia przęsła dla przepływających większych statków.

• Rok 1980 remont kapitalny nawierzchni jezdni i torowiska tramwajowego. Od 1958 - 1980 roku dokonano trzykrotnej wymiany torów tramwajowych.
* Rok 1991 zabezpieczenie antykorozyjne konstrukcji stalowej mostu - położono 6 warstw farby.

• Rok 1994 wykonanie nowej bariery z piaskowca. Remont cząstkowy warstwy bitumicznej oraz remont kapitalny przęsła środkowego, wymiana torowiska tramwajowego, uciąglenie belek głównych, złączenie pomostu stalowego wraz z remontem pomostu stalowego. Wymiana asfaltu na przęśle środkowym wraz z izolacją oraz jezdni w kierunku centrum miasta. Wymieniono również nawierzchnię asfaltową na zjeździe z mostu do ulicy Celnej oraz chodnika przy dylatacjach w kierunku centrum.

• Rok 1995 oczyszczenie z ziemi i błota wnęk i filarów środkowych. Oczyszczanie łożysk. Remont dylatacji w torowisku i chodniku - przęsło stałe wschodnie. Malowanie barier i okien kabin.

• 1998 most znajduję się w ciągu ulicy Ks.Kardynała S.Wyszyńskiego - Energetyków i przechodzi przez rzekę Odrę ( Odra Zachodnia ). Most jest konstrukcją czteroprzęsłową o różnej konstrukcji przęseł. Przęsło nad Bulwarem Piastów posiada konstrukcję płytową żelbetową. Przęsła skrajne mostu mają konstrukcję zespoloną o dźwigarach głównych kratowych stalowych i pomoście zespolonym w postaci płyty zespolonej. Przęsło środkowe zaprojektowano jako stalowe zwodzone (dwuskrzydłowe).

• W roku 2000 Most Długi przeszedł kapitalny remont, podczas którego przestał być mostem zwodzonym. Obecnie ma długość 118 metrów o nośności 30 ton. Klapy mostu były podnoszone kilkakrotnie między innymi podczas wystąpień robotniczych w 1970 roku, kiedy to dokerzy portowi i robotnicy okolicznych zakładów pracy chcieli przejść pod komitet wojewódzki partii na plac Żołnierza. Władza komunistyczna bała się wystąpień robotniczych.

* * *

Most Długi znów będzie podnoszony? Jest taki pomysł

Podczas programu „Studio wSzczecinie.pl”, prezydent Piotr Krzystek mówił, że zbliża się termin kapitalnego remontu Mostu Długiego. – Przypomnę, że ten most chcemy przywrócić docelowo do tego, żeby był zwodzony – powiedział

Ostatni gruntowny remont tej przeprawy odbył się w 2000 roku. Co ciekawe, usunięto wtedy mechanizmy zwodzonych przęseł, usztywniono je i zablokowano. Tymczasem teraz magistrat zapowiada, że chciałby przywrócić tę zlikwidowaną wówczas możliwość.

Czytaj więcej: , "Marcin Gigiel", 11 luty 2023

* * *

Most Długi pięknie podświetlony

Instalacja oświetlająca od spodu Most Długi jest już gotowa. Dzięki niej od środy można także po zmroku podziwiać walory architektoniczne najładniejszej budowli na szczecińskiej Odrze.

Podświetlenie kosztowało 573 tys. zł. Niecałe 80 tys. zł poszło na odświeżenie mostu i jego sąsiedztwa: konieczna była naprawa schodów przy Urzędzie Celnym oraz uzupełnienie tralek.

Inwestycja sfinansowana została z puli pieniędzy przeznaczonych na przygotowania do organizacji finału The Tall Ships' Races (Sejm przyznał nam na ten cel 10 mln zł). Z tych samych funduszy opłacana jest modernizacja parku Żeromskiego oraz pogłębianie Odry.

Opracowanie "Mariusz Rabenda", "Gazeta Wyborcza", foto Cezary Aszkiełowicz, 13 grudnia 2006 roku.

* * *

Świetlny most

Działa już podświetlenie Mostu Długiego w Szczecinie. Za kilkaset tysięcy złotych wydobyte z mroku zostały najciekawsze elementy konstrukcji obiektu. Most wieczorem wygląda imponująco.

Jest ładniej, niż kiedy oświetlony nie był - uważa Paweł, student Akademii Rolniczej. Wiadomo, że jak coś jest oświetlone, to wygląda lepiej. Koncepcję i projekt podświetlenia mostu opracowała spółka projektowa Studio A4. Wydział Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska Urzędu Miasta już odebrał roboty. Zależało nam na wydobyciu "mostowości" mostu - mówi Michał Bay, prezes Studia A4. On nie jest szczególnie piękny, ale ma kilka elementów, które warto podkreślić. Te części mostu, to m. in. balustrady, wieżyczki, stalowa konstrukcja wsporników. Chodziło o uwypuklenie, że jest to przeprawa przez rzekę i element przestrzenny, który może w nocy żyć - dodaje Michał Bay.

Do iluminacji mostu wykorzystano oświetlenie i oprawy specjalne dla podświetlania obiektów architektonicznych. Dają one możliwość kontrolowania światła. Już kilka miesięcy temu na moście przeprowadzono próbę z oświetleniem. Bardzo pomocne podczas projektowania były również komputerowe wizualizacje.

Most ma cieszyć oczy mieszkańców, ale także gości, którzy odwiedzą miasto podczas przyszłorocznych regat The Tall Ships' Races. Prace udało się wykonać dzięki pieniądzom na przygotowania do regat. Z budżetu państwa na ten cel poszło 75 proc. wartości całego przedsięwzięcia.

Dobre oświetlenie dodaje nastrój z perspektywy Wałów Chrobrego, od strony dworca PKP i Łasztowni. Podświetlony most zyskuje - uważa Michał Przepiera z WGKiOŚ. Ale dzięki oświetleniu będzie na nim też, po prostu, jaśniej i bezpieczniej.

Prace na moście jeszcze się nie zakończyły, bo oprócz oświetlenia poprawiana jest jego ogólna kondycja, m. in. remontowane są balustrady, łatane tynki. Wszystkie prace na moście i w jego rejonie kosztują ok. 650 tys. zł.

Opracowanie "Maciej Janiak", "Głos Szczeciński, 13 grudnia 2006 roku.

* * *

Z wielkimi żaglami w tle - jaśnie oświecony most

Most Długi w Szczecinie zyskał nowy wygląd. By się o tym przekonać, trzeba się w jego okolice udać po zmroku. Zgodnie z zapowiedziami "Kuriera" sprzed kilku miesięcy, obiekt został efektownie oświetlony.

Pojawiło się niemal 180 punktów świetlnych różnego rodzaju i w różnych miejscach - tłumaczy Michał Przepiera, dyrektor Wydziału Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska Urzędu Miejskiego. Most został oświetlony od dołu, wydobyto jego walory estetyczne, które wcześniej trudno było dostrzec. Zyskały także nabrzeża w najbliższej okolicy obiektu. Przy okazji most i jego okolice poddano rewitalizacji.

Czyli uzupełniono braki w tralkach, barierkach i piaskowcu. Tam gdzie była taka potrzeba, kamień wyczyszczono, inne elementy odmalowano - tłumaczy dyr. Przepiera. Sam most jest w kilku kolorach, oświetlenie dodaje mu uroku. A wszystko dzięki przyszłorocznym regatom The Tall Ships' Races. Wprawdzie oświetlenie mostu było już w planach, ale inwestycja miała być zrealizowana dopiero w przyszłym roku. Miasto dostało jednak 10 mln zł w ramach Kontraktu Wojewódzkiego - tę kwotę należy wykorzystać do końca roku na przygotowania do Finału Regat, przeznaczając środki na poprawę miejskiej infrastruktury.

Samo oświetlenie mostu kosztowało 573 tys. zł, koszt oświetlenia z projektem i pozostałymi pracami to łącznie 650 tys. zł. Miasto Szczecin pokrywa tylko 25 proc. tej sumy.

Opracowanie "ToT", "Kurier Szczeciński, 15 grudnia 2006 roku.

* * *